به گزارش حیات، یکی از مهم‌ترین جنگ‌های معاصر، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است که در ایران، با نام‌های دفاع مقدس، جنگ تحمیلی و جنگ هشت ‌ساله یاد و در جوامع اعراب با نام‌های قادسیه صدام و جنگ اول خلیج فارس شناخته می‌شود. این جنگ با تحریک دیکتاتوری به نام صدام حسین و حمله نیروهای نظامی عراق در شهریور ۱۳۵۹ به ایران آغاز شد و پس از ۸ سال جنگ، بالاخره با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از سوی ایران در مرداد ماه سال ۱۳۶۷ به پایان رسید. جنگ هشت ساله که با تحریک و حمایت همه جانبه استکبار جهانی، توسط رژیم بعثی عراق بر مردم ایران تحمیل شد، تنها محدود به خطوط مقدم جبهه‌ها نبود، بلکه تمام سرزمین اسلامی ما اعم از شهر‌ها و روستا‌ها را در برگرفت. پخش خبر آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با همه اهمیتش با سکوت مرگبار مجامع بین‌المللى و قدرت‌هاى مطرح جهان همراه بود. این سکوت معنى‌دار و خصومت کینه‏ توزانۀ، شرایط بحرانی ناشی از وقوع انقلاب در کشور و توان گسترده نظامىِ به کار گرفته‏ شده از سوى بعثی‌ها، شرایطى بس دشوار براى تصمیم‏‌گیرى پدید مى‌آورد. ایران در مقابل عمل انجام ‏شده قرار گرفته بود و دو راه بیشتر در پیش روى نبود یا تصمیم به مقاومت در جنگى نابرابر با ابعاد و دورنمایى ـ به حسب ظاهر ـ تیره و مبهم و یا تسلیم شدن در برابر خواست‌هاى آمریکا و پناه بردن به او براى واداشتن صدام به عقب‌‏نشینى و در ‌‌نهایت دست کشیدن از انقلاب و اسلام. اما این شرایط با همه دشواری‌هایش کوچک‌تر از آن بودند که امام خمینى(ره) را در تشخیص وظیفه دچار دغدغه و تردید سازد. امام خمینى احکام جهاد و دفاع را در متن رسالۀ عملیه خویش به ‏عنوان تکالیف تخطى‏‌ناپذیر الهى آورده بود. امام (ره) بى ‏درنگ فرمان مقاومت صادر کردند و طى سخنانى آمریکا را عامل اصلى جنگ و حامى و تحریک‏ کننده صدام خواندند و با صراحت به مردم اطمینان دادند که اگر براى خدا به دفع تجاوز دشمن به ‏عنوان یک تکلیف شرعى بپا خیزید شکست دشمن قطعى است هر چند که همه عوامل ظاهرى خلاف آن را ثابت کنند. فرداى روز نخست تجاوز عراق، امام خمینى طى پیامى به ملت ایران خطوط اصلى نحوۀ ادارۀ امور جنگ و امور کشور در شرایط جنگى را در هفت بند کوتاه ولى بسیار دقیق و جامع ترسیم نمودند و متعاقب آن طى چند پیام با ملت و ارتش عراق اتمام حجت کردند و از آن پس نظارت و هدایت امر دشوار دفاع طولانى و هشت ساله ملت را با مدیریتى کم‏ نظیر آغاز کرد. امام خمینی در‌‌ همان روزهای شروع جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران در پاسخ به خبرنگاران بیان داشته‌اند: «ما به تبع اسلام، با جنگ، همیشه مخالفیم و میل داریم که بین همه کشورهای صلح و آرامش باشد. ولی اگر جنگ را بر ما تحمیل کنند، ما تمام ملتمان جنگجو است و با تمام قوا مقابله می‌کنیم ولو اینکه همه ابرقدرت‌ها هم دنبال او باشند.» (روزنامه کیهان، مورخ ۱۹مهر۱۳۵۹) بنابراین از نقطه نظر اندیشه اسلامی، جنگ امری ناخواسته و تحمیلی است. اما در مقابل تهاجم و ستم و تجاوز دشمنان دین خدا، ایستادگی، پایداری، مقابله و مقاتله از جانب امت اسلامی نه فقط ضروری که امری واجب کفائی است. (شیرازی، ۱۳۶۷: ۷) فلذا جنگ تحمیلی در واقع، محک آزمون انقلاب ما بود و انقلاب اسلامی در بستر جنگ، ماهیت و توانمندی‌های خود را نمود و بروز می‌دهد: «اصل جنگ که واقع می‌شود ولو تحمیلی باشد، اما انسان را از سستی‌ها و خستگی‌ها بیرون می‌آورد و فعال می‌کند و جوهره انسان که باید همیشه متحرک و فعال باشد، بروز می‌کند. وقتی که جنگ در کار می‌آید و حماسه‌ای وجود پیدا می‌کند، انسان را از آن حال کسلی و خمودی بیرون می‌کند و آن واقع خودش را که فعال و متحرک است، بروز می‌دهد.» (موسوی‌خمینی، ۱۳۶۸، جلد۱۳: ۱۰۶) جنگ تحمیلی (دفاع مقدس) دارای جنبه‌های گوناگون فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است که از جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی و معنوی آن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود؛ ۱- تقویت اعتماد به نفس و خودباوری ۲- رشد باورهای دینی ۳- مدیریت دفاع مقدس با تکیه بر معنویت ۴- شکوفایی استعداد‌ها و خلاقیت ۵- رشد فضائل اخلاقی و معنوی و تقویت ارزش‌های اسلامی در جامعه. رشد باورهای دینی به عنوان بعدی از جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی و معنوی در دوران دفاع مقدس بیانگر این امر است که رشد این باور‌ها در دوران دفاع مقدس بسیار چشمگیر بود، به طوری که فضای کشور به عطر ایمان و معنویت، معطر شده و روح عبودیت در مردم موج می‌زد. مدیریت دفاع مقدس با تکیه بر معنویت به عنوان بعد دیگر اجتماعی و فرهنگی نشان داد که تنها نقطه قوت ایران در جنگ با عراق، کیفیت و ویژگی‌های رهبری سیاسی است. در یک مقایسه دیده می‌شود که ناکام گذاشتن عراق در دستیابی به اهداف اعلام شده‌اش نه به دلیل تجهیزات بر‌تر ایران بوده است بلکه، تنها مسئله مهم رهبری سیاسی ایران و نتایج تفکرات، جهانی‌بینی‌ها و اعمال و رفتار اوست. افزایش انسجام اجتماعی و تحکیم وحدت ملی به عنوان یکی از ابعاد سیاسی جنگ تحمیلی، به این معناست که دفاع مقدس سبب افزایش اتحاد هر چه بیشتر بین احزاب و اقوام مختلف کشور و نیز بین دولت و ملت شد. از برکات مهم دفاع مقدس، تحکیم وحدت ملی بین آحاد ملت به ویژه گروه‌ها و احزاب سیاسی کشور بود، به طوری که همگان منافع حزبی و صنفی خود را در خدمت مصالح نظام و امنیت کشور قرار داده بودند. تثبیت اقتدارجمهوری اسلامی ایران به عنوان بعد سیاسی دیگر، بیانگر آن است که ایران ناخود آگاه به جنگی تمام عیار فراخوانده شد که براساس پیش‌بینی کار‌شناسان نظامی و سیاسی، توان مقابله ایران سه روزه بود، اما با هشت سال دفاع دلیرانه، یک وجب از خاک کشور را از دست نداد.